Theo quan niệm của người xưa, con người sau khi chết cần có một ngọn đèn có thể thắp sáng mãi mãi để soi rọi đường đi cho họ. Đặc biệt trong các lăng mộ của Hoàng Đế Trung Hoa xưa, và những người thuộc gia đình quyền quý, thường phát hiện có những ngọn đèn cháy mãi không tắt, bất chấp đã trải qua hàng nghìn năm.
Ngọn đèn này được gọi là “Trường Minh Đăng”, một bí ẩn thách thức mọi lời giải đáp của giới khảo cổ trên toàn thế giới.
Theo ‘Sử ký’ chép rằng, trong lăng mộ của Tần Thủy Hoàng cũng có bố trí loại đèn thắp sáng nghìn năm ấy.
Hay trong quá trình khai quật di tích Định Lăng thuộc Bắc Kinh, người ta cũng phát hiện trong chính điện của lăng mộ này có một chiếc vại lớn bằng sứ men xanh đựng đầy dầu thắp và một chiếc bấc đèn. Nhưng ít lâu sau khi lăng mộ được bịt kín, ngọn đèn này đã tắt lụi, bởi lăng mộ quá kín làm thiếu đi lượng không khí cần thiết để duy trì ngọn lửa.
Không chỉ ở phương Đông mà ngọn đèn này còn được phát hiện ở cả những nền văn hóa Tây phương khác.
Năm 1845, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra quan tài đá của một người phụ nữ trẻ cổ đại gần Rome, Italy. Khi mở quan tài, cơ thể người phụ nữ không hề bị phân hủy mà vẫn nguyên vẹn như người sống. Đặc biệt người ta còn phát hiện có một ngọn Trường Minh Đăng bên trong quan tài. Như vậy tính ra ngọn đèn này đã thắp sáng hơn 1.500 năm chưa hề tắt.
Một trường hợp là vào công nguyên năm 1400, sử cũ ghi lại về sự xuất hiện của Trường Minh Đăng trong một ngôi mộ La Mã cổ đại 2.000 năm tuổi. Càng thần kỳ hơn là ngọn đèn dù gặp gió, gặp nước vẫn không bị dập tắt, chỉ có cách duy nhất là đổ hết chất lỏng ở bên trong đèn ra ngoài.
Vậy điều gì khiến những ngọn Trường Minh Đăng này có thể tồn tại bất diệt như vậy? Người xưa làm thế nào có thể phát minh ra ngọn đèn cháy mãi không tắt, mà con người hiện đại không thể làm ra được?
Để tìm ra câu trả lời đó, các nhà khoa học sau khi tiến hành nghiên cứu cho biết, kết cấu của ngọn Trường Minh Đăng được làm từ đồng thau và sắt, được chế tạo thành 2 tầng, ngoài ra không có gì đặc biệt. Do đó, họ tin rằng, ngọn đèn cháy mãi không tắt này không nằm ở chỗ thân đèn mà là thứ chất đốt của nó.
Sau khi tìm hiểu sâu hơn, các nhà nghiên cứu tạm đưa ra kết luận thứ chất đốt này chính là mỡ động vật. Nhưng chính xác nó là của loài động vật nào thì vẫn chưa xác định được.
Từng có giai đoạn hậu thế nghi ngờ rằng chất đốt của Trường Minh Đăng được làm từ cơ thể một sinh vật tưởng chỉ có trong truyền thuyết, chính là Mỹ Nhân Ngư. Trong nhiều cổ tịch từng ghi lại rằng, người xưa thường xuyên săn bắt Mỹ Nhân ngư để phơi khô, lấy dầu cao chế thành nến.
Một giả thiết khác lại cho rằng những chiếc đèn sáng mãi không tắt này là đèn điện được chế tạo thời cổ đại. Tuy nhiên chúng ta đều biết, đèn điện là sản phẩm của nền văn minh cận đại, lẽ nào người cổ đại từ hàng ngàn năm trước đã có khả năng tạo ra các thiết bị điện?
Liên hệ về kim tự tháp Kheops, là kim tự tháp lớn nhất và cao nhất trong quần thể kim tự tháp Giza tại Ai Cập. Nó được xây dựng cách đây 4600 năm, bên trong có những bức bích họa và điêu khắc vô cùng tinh mỹ.
Tuy nhiên, bên trong hầm mộ rất tối, để có thể hoàn thiện những tác phẩm nghệ thuật đầy tinh xảo này thì đòi hỏi phải ở trong điều kiện có đủ ánh sáng. Xong khi các nhà khoa học sử dụng các thiết bị tiên tiến nhất để phân tích bụi tích tụ trong tháp suốt 4.600 năm. Họ phát hiện không có khói đen và các hạt dầu khói trong bụi, cũng không tìm thấy dấu vết nào của việc sử dụng đuốc hay đèn dầu.
Nhưng họ phát hiện có một chiếc bình sứ màu trắng sữa cao 15cm bên trong chứa đầy nhựa đường. Trong lớp nhựa đường có một ống đồng dài 6cm, đường kính khoảng 2.6 cm, bên trong ống đồng lại có một lớp nhựa đường ôm lấy một thanh sắt cao hơn ống đồng khoảng 1cm, phần nhô cao hơn này hoàn toàn bị gỉ sét. Có nơi xuất hiện một lớp vật chất màu vàng xám, trông như được phủ một lớp chì, bên dưới thanh sắt là lớp nhựa đường dày 3cm ngăn cách thanh sắt và ống đồng.
Nhà khảo cổ học người Đức Wali Haram Cavinig, tin rằng chiếc bình này là một loại pin hóa học cổ đại có thể phát ra điện. Kết luận của ông đã từng gây chấn động trong giới khảo cổ, và sau này từng được một học giả người Đức tên Manly Ajbalich chứng thực là sự thật.
Dẫu là vậy, nhưng ngọn đèn Trường Minh Đăng rốt cuộc được làm từ gì thì đến nay vẫn chưa ai có thể chắc chắn được. Rất nhiều câu hỏi mà đến nay hậu thế vẫn đang miệt mài tìm kiếm lời giải cho nó.
Thiện Thành (t/h)
